Περίληψη

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2017

Ο Τάκης, η Σταυρούλα, η Αλέγρα, ο Πέπο, ο Άρης, η Ελένη, ο Έκτορας, η Αγγελική, η Λούνα ζουν στη Θεσσαλονίκη τα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Μέσα σε μια πόλη που η μπότα των Γερμανών προσπαθεί να ταπεινώσει απ’ άκρη σ’ άκρη, αγωνίζονται να επιβιώσουν και ταυτόχρονα να αντισταθούν στον ναζισμό. Ζουν εμπειρίες που τους καθορίζουν και πολλές φορές δίνουν μάχη να ξεφύγουν από τον θάνατο, που τους κυκλώνει χωρίς ενδοιασμούς. Και μέσα στα μεγάλα ιστορικά γεγονότα ξετυλίγονται απεγνωσμένοι έρωτες, αδερφικές φιλίες, πράξεις αυταπάρνησης, επιστροφές από χρωστούμενα του παρελθόντος. Και κάποτε είναι τα ζάρια της τύχης που αποφασίζουν για τον θάνατο και τη ζωή. Οι Ξυπόλυτοι ήρωες είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα για την Κατοχή και την Αντίσταση, για το Ξυπόλυτο Τάγμα και το ξεκλήρισμα των Εβραίων της πόλης. Οι Ξυπόλυτοι ήρωες είναι πάνω από όλα η ιστορία των απλών, καθημερινών ανθρώπων της που απέκτησαν το ανάστημα όσων γράφουν την ιστορία με τις ίδιες τους τις πράξεις.    

Video

Δες το τηλεοπτικό trailer του βιβλίου.

«Όσο διάβαζα το βιβλίο ξαναζούσα την εποχή εκείνη και έκλαιγα», δήλωσε ο Μανώλης Γλέζος, που παρουσίασε το βιβλίο μαζί με την Άλκη Ζέη και τον Δημήτρη Σπύρου. (Pulic Συντάγματος, 9 Απριλίου 2016)

Κριτικές

«Ένα τελευταίο που πιστεύω ότι τα λέει όλα: όσο διάβαζα το βιβλίο, ζούσα εκείνη την εποχή. Όσο διάβαζα το βιβλίο, ξαναζούσα την εποχή εκείνη και έκλαιγα.»  Μανώλης Γλέζος

«Η Αλεξάνδρα δεν έχει ζήσει αυτή την εποχή, αλλά για εμάς που τη ζήσαμε πουθενά δεν την πιάνεις να λαθεύει, και είναι πολύ δύσκολο κάποιος που δεν έχει ζήσει την εποχή να βγάλει όλη αυτή την αλήθεια. […] Γραμμένο σε μια εξαίρετη γλώσσα, και η ιστορία βγαίνει μέσα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Αλεξάνδρα, κατάφερες να με συγκινήσεις πάρα πολύ!» Άλκη Ζέη

«Η Αλεξάνδρα Μητσιάλη καταφέρνει από τη μια να ζωντανέψει γειτονιές της Θεσσαλονίκης που έχουν πλέον εξαφανιστεί ή αλλοιωθεί και από την άλλη να περιγράψει με ζωντάνια αξιοθαύμαστη την καθημερινότητα μιας ομάδας παιδιών που ζήσανε τα δύσκολα χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Κυρίως όμως χρησιμοποιεί το ιστορικό παρελθόν με μια ευαισθητοποιημένη και σωστά δομημένη πολιτικά ανθρώπινη στάση. Το χτες ίσως να θυμίζει το σήμερα… Μπορεί όμως και το σήμερα να θέλει να εμποδίσει την επιστροφή του χτες». Μάνος Κοντολέων

«Η γνωστή συγγραφέας επανέρχεται με ένα ιστορικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη και είναι η καλύτερη δουλειά της ως τώρα.[…] Αγωνία, θλίψη, χιούμορ, θυμός και συνεχής δράση σε ένα μυθιστόρημα που σίγουρα θα συζητηθεί τόσο για το θέμα του όσο και για την εξαιρετική ποιότητα γραφής του». Φίλιππος Μανδηλαράς

«Απόλαυσα πραγματικά το βιβλίο. […] Αν θέλουμε να καταλάβουμε την ιστορία, αν θέλουμε να σεβόμαστε τα παιδιά και να τους δίνουμε αυτοπεποίθηση, ας διαβάσουν αυτό το βιβλίο, για να δουν ότι μπορούν και μόνα τους να σωθούν με την αλληλεγγύη». Δημήτρης Σπύρου

"Κι είναι κάποιες ιστορίες γεμάτες με κατορθώματα ανθρώπων που κανείς δεν έμαθε ποτέ ποιοι ήταν αλλά υπήρξαν. Και έδωσαν την ψυχή, τη ζωή, τα πάντα για ένα αγώνα χωρίς μεγάλα ανταλλάγματα. Για τις μέρες του πολέμου, της προσφυγιάς, της κατοχής. Για τις ελπίδες που δεν χάθηκαν ποτέ, για τη χαρά των μικρών πραγμάτων στη ζωή. Βιβλία που αξίζει να διαβαστούν, να γεμίσουν την ψυχή με ένα σωρό συναισθήματα, με ομορφιά, αγάπη, νοσταλγία αλλά και υπερηφάνεια.

[...]

Κι είναι τούτο το μυθιστόρημα, συγκλονιστικό, Μπορεί να μην περιγράφει στιγμές μαχών, πολέμου, περιγράφει όμως το τότε της …ζωής. Περιγράφει και μοιάζει να ζει ο κάθε αναγνώστης τον ήχο της γερμανικής μπότας, την ανάσα που σταματά για δευτερόλεπτα ίσαμε να φύγουν οι στρατιώτες. Ζει την αγωνία, τον σπαραγμό του χωρισμού των φίλων, των οικογενειών. Ζει το θάνατο που τυλίγει τα ανείπωτα. Μια καλογυρισμένη ταινία είναι το βιβλίο, που περιγράφει καρέ καρέ τη ζωή εκείνων των δύσκολων ημερών. Μια ταινία με αληθινό σενάριο, με χρώμα γκρίζο και μικρές ακίδες φωτός, έρωτα, φιλίας και προσφοράς. Με θυμό, πίκρα, αλλά κι ελπίδα, με διάθεση για ζωή… Έχει άλλο ήχο το πάτημα του ποδιού χωρίς παπούτσια. Γιατί δεν υπήρχαν τα παπούτσια για όλους εκείνη την εποχή. Αυτό όμως δεν εμπόδιζε κάποιον να γίνει ήρωας, να παλέψει με τον ίδιο το θάνατο, να τρέξει στα πιο δύσκολα και να σώσει τον δικό του κόσμο και των άλλων, εκείνων που με παπούτσια δεν μπόρεσαν. Είναι οι ξυπόλητοι ήρωες της Αλεξάνδρας, της Ελλάδας, των παππούδων και των γονιών μας που κάνεις δεν τους γνωρίζει αλλά υπήρξαν. Υπήρξαν σαν τους απλούς καθημερινούς ήρωες της κατοχής που απλά πρόσφεραν, χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς ανταλλάγματα, χωρίς φόβο."

http://fractalart.gr/xypolitoi-irwes/

«Οι Ξυπόλυτοι ήρωες είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που θεματοποιεί την κατοχική Θεσσαλονίκη γενικότερα αλλά και, ειδικότερα, τη μαζική εξόντωση των Εβραίων κατοίκων της. Ωστόσο, τα ποικίλως εστιασμένα και ποικίλως δοσμένα συγγραφικά προϊόντα που έχουν αντλήσει την έμπνευσή τους από την τραγωδία του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είναι αναρίθμητα, και η ιδιαίτερη δύναμη αυτού του μυθιστορήματος δεν είναι το θέμα του. Η δύναμή του βρίσκεται πρωτίστως στην ποιότητα της γραφής του, φανερώνοντας μια συγγραφική δεξιοτεχνία που θα μπορούσε να στραφεί σε οποιοδήποτε θέμα επέλεγε η συγγραφέας με ανάλογα αποτελέσματα.

Ο τρόπος που προσλαμβάνουμε σε μια συγκεκριμένη εποχή ένα μυθιστόρημα αναπόφευκτα επηρεάζεται και από το λογοτεχνικό του περιβάλλον. Ως αναγνώστες είμαστε ήδη «πληροφορημένοι» για τρόπους γραφής και για τάσεις της εποχής μας. Έτσι, όταν προσπαθεί κανείς να προσδιορίσει τι είναι αυτό που τον έκανε να απολαύσει ένα βιβλίο, συχνά έρχονται στον νου και αποφατικές δηλώσεις. Καταρχήν, λοιπόν, οι Ξυπόλυτοι ήρωες εντυπώνονται ως ένα έργο στο οποίο ο αναγνώστης απαλλάσσεται από την παρουσία του συγγραφέα με τη μορφή του «συγγραφικού άγχους» – ένα άγχος, κεκαλυμμένο ως νομίζουν συχνά οι δημιουργοί, που πολλές φορές συναντάμε στη σύγχρονή μας λογοτεχνία και που αφορά την επινόηση ενός τάχα καινούριου αφηγηματικού τεχνάσματος, μιας κάποιου είδους καινοτομίας που θα προσδώσει αυτή καθαυτή βάρος στο μυθιστόρημα. Στους Ξυπόλυτους ήρωες η Αλεξάνδρα Μητσιάλη επιλέγει την τριτοπρόσωπη γραφή του «παντεπόπτη συγγραφέα», η ίδια εξαφανίζεται κι αρχίζουν να εμφανίζονται μπροστά μας πρόσωπα και καταστάσεις που εμείς δε γνωρίσαμε ποτέ αλλά που αναγνωρίζουμε. Και με αυτό τον τρόπο, η Αλεξάνδρα Μητσιάλη μας κάνει να σκεφτούμε ότι, ενάντια σε διάφορες βροντώδεις διακηρύξεις, οι παραδοσιακοί τρόποι γραφής δεν έχουν χρεοκοπήσει, αρκεί να έχουμε στ’ αλήθεια κάτι να πούμε και να ξέρουμε όχι μόνο πώς να το γράφουμε, αλλά και πώς να το κοιτάμε.

Γιατί στους Ξυπόλυτους ήρωες η συγγραφέας πρώτα κοιτάζει και ύστερα ρίχνει το συγγραφικό της ταλέντο –αδιαμφισβήτητο– στο κανάλι που επιλέγει. Κοιτάζει τον τρόπο που περπατάει κάποιος, τον τρόπο που διστάζει, που σπρώχνει μια βάρκα, που τρέχει, που λαγοκοιμάται, που ζεσταίνεται, που έχει ψευδαισθήσεις, που αγαπά, που παρακαλά, που προστάζει. Κοιτάζει τον τρόπο που ένας νεαρός παίζει ανάμεσα στα δόντια του ένα κοτσανάκι μέντας, και τα κόκκινα μάγουλα μιας νεαρής κοπέλας όταν χαμηλώνει δειλά το βλέμμα της σε κάτι παλαιικά, για μας, ασπρόμαυρα πλακάκια.

«Μα η Σταυρούλα δεν μπήκε στην κάμαρα όπου ήτανε και τα υπόλοιπα παιδιά. Έμεινε εκεί πίσω από την εξώπορτα και πλησίασε τον Τάκη. Κι η ανάσα του, μυρωμένη από ένα κοτσανάκι μέντας που ’χε κόψει από τον κήπο της γιαγιάς κι ακόμα το μασούλαγε, έπεφτε στα τσίνορά της ζεστή και την αναστάτωνε. Η Σταυρούλα κοίταξε το ασπρόμαυρο πλακάκι του χολ για να πάρει κουράγιο.

—Ο Άρης είπε ότι όλοι οι Εβραίοι πάνε κάπου που δεν είναι για καλό και να σώσουμε όσους μπορούμε, μόνο να μην κάνουμε θόρυβο, έτσι παράγγειλε, μετέφερε τα λόγια του Άρη αυτολεξεί η Σταυρούλα.

Ο Τάκης την άκουσε. Κοίταγε κι αυτός το ασπρόμαυρο πλακάκι με τους ρόμβους και τα εξάγωνα. Κοίταγε και το πορτοκαλί ύφασμα στη φούστα της Σταυρούλας. Την ίδια τη Σταυρούλα όμως δε σήκωσε τα μάτια του να τη δει».

Κι έπειτα η συγγραφέας αποφασίζει, αυτές τις μικρές λεπτομέρειες που συνέλεξε το βλέμμα της να τις ρίξει πίσω στο παρελθόν, στη Θεσσαλονίκη του 1942-1943 και σε όσα σημάδεψαν εκείνες τις μέρες. Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν εκείνες τις μέρες είναι γνωστά και τραγικά. Όμως η συγγραφέας βρίσκει τον πλέον κατάλληλο τρόπο να τα αναδείξει, τοποθετώντας τα πίσω, στη σκηνογραφία μιας παράστασης ζωής, όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι λεπτομέρειες της καθημερινότητας ανώνυμων ανθρώπων. 

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι μια απολύτως επιτυχημένη σύνθεση του διεισδυτικού και αισθαντικού βλέμματος ενός επίμονου παρατηρητή της ζωής, από τη μια πλευρά, και μιας εμπνευσμένης συγγραφικής αποτύπωσης από την άλλη. Με αυτό το μυθιστόρημα, η Αλεξάνδρα Μητσιάλη έρχεται να προσφέρει στους σημερινούς εφήβους το σχεδόν  υπαρξιακό βίωμα της ανάγνωσης που πρόσφεραν παλαιότερα συγγραφείς σαν τη Ζωρζ Σαρή και την Άλκη Ζέη». Αντωνία Γουναροπούλου, επιμελήτρια