Περίληψη

Μπορεί ένα τραγούδι να σημαδέψει την τραγική ιστορία τριών ανθρώπων; Αυτό ερευνούν να μάθουν η Χριστίνα και ο Φίλιππος. Είναι μαθητές του Γυμνασίου κι έχουν αναλάβει να βοηθήσουν στην ετοιμασία της γιορτής για την 28η Οκτωβρίου. Αρχικά, σχεδίαζαν απλώς να βρουν ανθρώπους που έζησαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια, να μαγνητοφωνήσουν τις αναμνήσεις τους από την Κατοχή και να τις παρουσιάσουν στη γιορτή. Βρίσκουν τα κατάλληλα πρόσωπα, αλλά τα όσα περίεργα μαθαίνουν στη διάρκεια των μαγνητοφωνήσεων κινούν την περιέργειά τους. Υποψιάζονται πως υπάρχει κάποιο κρυμμένο παλιό μυστικό και αποφασίζουν να εξιχνιάσουν τι ακριβώς είχε συμβεί.
    Η κυρία Ελισάβετ Νόιγκερ, δασκάλα του πιάνου, που η Χριστίνα την αγαπά ιδιαίτερα, είναι ένα από τα πρόσωπα που επιλέγουν τα παιδιά για τις μαγνητοφωνήσεις τους. Ένα άλλο πρόσωπο είναι κάποιος ηλικιωμένος που συναντούν στον λόφο του Στρέφη, κοντά στο σπίτι της κυρίας Ελισάβετ – το ίδιο σπίτι όπου είχε ζήσει τα παιδικά της χρόνια στην Κατοχή. Το δεύτερο αυτό πρόσωπο ήταν μέλος μιας αντιστασιακής οργάνωσης, αλλά αποφεύγει να αναφέρει ποιας ακριβώς, μολονότι διηγείται σημαντικά πράγματα στα παιδιά.    
Η κυρία Ελισάβετ, μικρό κορίτσι στα χρόνια της Κατοχής, δείχνει να θυμάται πολλά, δέχεται όμως με δυσκολία να διηγηθεί τις εμπειρίες της. Είναι προφανές ότι κάτι τη στενοχωρεί και τη φέρνει σε δύσκολη θέση. Τα δύο παιδιά καταλαβαίνουν πως υπάρχουν πράγματα που δε θέλει να τους αποκαλύψει, προφανώς επειδή εμπλέκονται άνθρωποι που βρίσκονται ακόμα στη ζωή. Τα όσα προσπαθεί να κρύψει σχετίζονται με την προδοσία και την εκτέλεση από τους Ναζί της νεαρής Όλγας, μιας κοπέλας που συμμετείχε στην αντίσταση.
    Η Όλγα ήταν 17 χρονών όταν έφτασαν οι Ναζί στην Αθήνα τον Απρίλη του 1941. Ζούσε με την οικογένεια της Ελισάβετ ως ψυχοκόρη. Στην οικογένεια περιλαμβάνονταν επίσης δύο θείες και δύο νεαροί εξάδελφοι, ο Θεοδόσης και ο Μενέλαος, που ήταν και οι δύο ερωτευμένοι με την  Όλγα.    
Παρακολουθώντας τις διηγήσεις της κυρίας Ελισάβετ, ο Φίλιππος και η Χριστίνα –μαζί τους και ο αναγνώστης– μεταφέρονται νοερά και παρακολουθούν όλο το χρονικό της Κατοχής, τον σχηματισμό των αντιστασιακών ομάδων, το ιδεολογικό τους πλαίσιο και τις διαμάχες τους. Ο Μενέλαος ανήκει σε δεξιά οργάνωση, ο Θεοδόσης σε αριστερή. Η διαμάχη τους μεταφέρεται μέσα στην οικογένεια. Ο καθένας τους θέλει η Όλγα να δουλεύει για τη δική του ομάδα. Εκείνη θλίβεται για το μίσος που χωρίζει τις οργανώσεις. Μισεί τους Ναζί, θέλει να βοηθήσει στην αντίσταση, αλλά θέλει τους Έλληνες ενωμένους. Έτσι, αποφασίζει να βοηθάει μυστικά όσο μπορεί και τις δύο πλευρές, όσο επικίνδυνο κι αν είναι κάτι τέτοιο για τη ζωή της.
    Ο Μενέλαος και ο Θεοδόσης δεν είναι οι μόνοι που έχουν ερωτευτεί την Όλγα. Ερωτευμένος μαζί της είναι και ο Κώστας, ο τσαγκάρης της γειτονιάς. Μολονότι πολέμησε ηρωικά στο μέτωπο της Αλβανίας, δεν εντάχθηκε σε καμία αντιστασιακή ομάδα. Θέλει να επιζήσει πάση θυσία και εργάζεται σκληρά, γιατί θεωρεί χρέος του να εξασφαλίσει τροφή και προστασία στον μικρότερο αδελφό του Νίκο, ως μόνος προστάτης του. Ο Νίκος, ωστόσο, συνεργάζεται με την Όλγα κρυφά από τον αδελφό του.
    Η υπόθεση περιπλέκεται όταν το 1943, με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, οι Ιταλοί που βρίσκονται στην Ελλάδα περιέρχονται σε δεινή κατάσταση και διώκονται από τους Ναζί, όπως ακριβώς και οι Έλληνες αντιστασιακοί. Η οικογένεια της Ελισάβετ κρύβει στο υπόγειο του σπιτιού έναν Ιταλό, τον Τζιάννι, όπως έκαναν πολλοί  Έλληνες από ανθρωπισμό προς τους πρώην εχθρούς τους. Ο Μενέλαος και ο Θεοδόσης δεν έχουν αντίρρηση. Εκείνος που θυμώνει σε λίγο καιρό με την περίθαλψη του Ιταλού είναι ο τσαγκάρης. Αιτία η ζήλια του, επειδή μαθαίνει ότι ο Τζιάννι γλυκοκοιτάζει την Όλγα.
    Στις αρχές του 1944 οι έρευνες των Ναζί για κρυμμένους Ιταλούς εντείνονται. Ο Τζιάννι μεταφέρεται για ασφάλεια σε μια σπηλιά στον λόφο του Στρέφη. Η Όλγα και ο αδελφός του τσαγκάρη αναλαμβάνουν να του πηγαίνουν φαγητό. Ως σύνθημα για να καταλαβαίνει ότι πλησιάζουν έχουν συμφωνήσει να σφυρίζουν τον σκοπό από ένα πασίγνωστο ευρωπαϊκό τραγούδι που το ήξεραν και οι τρεις: Τη «Φλαμουριά» του Σούμπερτ.
    Κάποια μέρα, παρ’ όλες τις προφυλάξεις τους, οι Ναζί συλλαμβάνουν και τους τρεις στον λόφο. Τους φυλακίζουν και τελικά τους εκτελούν. Είναι φανερό πως υπήρξε προδοσία. Ποιος απ’ όλους εκείνους που ήξεραν το κρησφύγετο ήταν ο προδότης;
    Τη λύση σ’ αυτό το μυστήριο προσπαθούν με κάθε τρόπο να βρουν ο Φίλιππος και η Χριστίνα καθώς συνεχίζουν να συλλέγουν υλικό για τη γιορτή του σχολείου. Και αυτό που αναπάντεχα θα ανακαλύψουν θα βοηθήσει τελικά να μαθευτεί όλη η αλήθεια για κείνη την προδοσία και να ξεδιαλύνει μια υπόθεση που βασάνιζε για χρόνια τους πρωταγωνιστές της.

Soundtrack

Το τραγούδι της φλαμουριάς
http://www.youtube.com/watch?v=edqkOcfSWgo&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=esihHwLXXow&feature=related

Λιλί Μαρλέν – το τραγούδι του πολέμου
http://www.youtube.com/watch?v=5bW125dQNzc&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=Nxicd4YKV7E

Fur Elisehttp://www.youtube.com/watch?v=e3a8nRoo3-A&feature=related

Video

Ο λόφος του Στρέφη.

Κριτικές

«Η Λ.Π.-Α., με το καινούριο της μυθιστόρημα για εφήβους, προτείνει μια βαθιά ανθρώπινη στάση απέναντι στα γεγονότα που σφράγισαν το πρόσφατο παρελθόν και καθορίζουν, ως ένα βαθμό, το παρόν και το μέλλον...»
        Περιοδικό ΔIΑΒΑΖΩ, τ. 290


«…Το Τραγούδι για τρεις δεν είναι μια απλή εξιστόρηση γεγονότων αλλά πάνω και πέρα από τα γεγονότα είναι μια πρόταση για σκέψεις, προβληματισμούς και ερμηνείες. Ο στόχος του δεν είναι να γνωρίσει ο αναγνώστης το παρελθόν αλλά να το ιδιοποιηθεί, να το αισθανθεί άμεσα ως ενδιαφερόμενος και να συνδέσει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον».
Ανδρέας Καρακίτσιος,
Αν. Καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Από την εισήγηση «Tο ελληνικό παιδικό-νεανικό Μυθιστόρημα από το 1980 έως σήμερα» στο συνέδριο του Ελλ. Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας

«Η διδασκαλία της Ιστορίας είναι στη χώρα μας δύσκολη υπόθεση. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο στις σχέσεις μας με τους άλλους λαούς, αλλά και στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις μεταξύ μας διαμάχες και διχασμούς... Εκεί όμως που σκοντάφτει η ατομική προσπάθεια των εκπαιδευτικών και αποτυγχάνουν τα συστήματα διδασκαλίας, έρχεται –εσκεμμένα ή όχι– η αρωγή της λογοτεχνίας... Σ’ αυτό το πλαίσιο είναι γραμμένο το βιβλίο της Λ.Π.-Α. Τραγούδι για τρεις. Με αφορμή τη συγκέντρωση υλικού από δύο μαθητές για τη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, ξεδιπλώνονται ιστορίες της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης που κόβουν την ανάσα. Παράλληλα με τη μυθοπλασία βλέπουμε ζωντανά το έπος του 40, την πείνα, την Αντίσταση στο βουνό και στην πόλη. Όλα αυτά με ύφος απαράμιλλο, γλώσσα ρέουσα, περιγραφές ελκυστικές... Η συγγραφέας δεν παραθέτει απλά τα γεγονότα, έρχεται να προτείνει μια βαθιά ανθρωπιστική στάση απέναντί τους. Παρουσιάζει δίκαια την ιστορία, απομυθοποιώντας, όπου χρειάζεται, και προβάλλοντας νέες αξίες. Και με την τρυφερή συμπόνια των αρχαίων δραματικών προσφέρει, σ’ όσους χάθηκαν πολεμώντας, το θρήνο και τον έπαινο».
Θ. Μπουραζόπουλος, φιλόλογος
Εφημερίδα 6ου Γυμνασίου Γαλατσίου ΤΑΞΙΔΕΥΤΕΣ, τ. 17ο

«... Πρωτότυπος ο τρόπος της παράλληλης παρουσίασης του τότε και του τώρα. Ελκυστική η πλοκή και η ανέλιξη των γεγονότων, που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη ως το τέλος, ρεαλιστική η περιγραφή των εφηβικών σχέσεων. Και έρχεται ύστερα η ωραία γλωσσική διατύπωση, ο σφιχτοδεμένος διάλογος, ο λυρικός στοχασμός...»
Μιχαλάκης Ι. Μαραθεύτης,
Φιλόλογος - Παιδαγωγός
τ. Διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Κύπρου


«Αμεσότητα στην αφήγηση, αρμονικά ζυγιασμένη καταγραφή και ανάπλαση κάποιων ιστορικών δεδομένων και κάποιου σύγχρονου νεανικού τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς. Η αίσθηση του τωρινού ρυθμού ζωής, το συνεχές παρόν της οικειοποιείται πλαστικά, “μουσικά”, μιαν άλλη εποχή, χρωματίζοντάς τη με γραμμές που και τη σκληρότητά της απαλύνουν και τον ηρωισμό της εξαίρουν».

            ΔΕΛΤIΟ του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου

«... Ένα ακόμη μυθιστόρημα της γνωστής συγγραφέα που με άψογη τεχνική, θαυμάσια γλώσσα και ρέουσα αφήγηση συνδέει το παρελθόν με το παρόν, ενώ παράλληλα ζωντανεύει μια εποχή και προβάλλει σύγχρονες αξίες».
                Μάνος Κοντολέων,
            Περιοδικό ΔIΑΔΡΟΜΕΣ, τ. 25

«...Μαεστρία στο ξετύλιγμα των γεγονότων αλλά και ευστοχότατες επισημάνσεις... Μου άρεσε για τη μαστοριά, την ανθρωπιά και τη σωστή του θέση... ΄Ενα βιβλίο ντοκουμέντο».
Ι.Δ. Ιωαννίδης


«Η συγγραφέας, με ενάργεια, διείσδυση ψυχική, εμπειρία ιστορική, μας ζωντανεύει ανάγλυφα την επική φυσιογνωμία του πονεμένου και περήφανου λαού μας. Όλα αυτά μαρτυρούν πάθος για την πατρίδα και τους ανθρώπους της».
                Iωάννης Θεοχάρης,
                Εφημερίδα ΠΡΩIΝΟΣ ΛΟΓΟΣ, Iωάννινα

«Η σκληρή και ηρωική εποχή του πολέμου, της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης αποτελεί το σκηνικό για να γραφτεί με αριστοτεχνικό τρόπο μια ιστορία ανθρώπων, με σοβαρότητα και ευθύνη αλλά και με απίστευτη τρυφερότητα και ευαισθησία. Αυτό είτε με τρόπο διαμεσολαβημένο, μέσα από τις προετοιμασίες μιας σχολικής γιορτής για την 28η Οκτωβρίου και την Αντίσταση που ετοιμάζουν οι δύο δεκατετράχρονοι, η Χριστίνα και Φίλιππος, είτε με τη μορφή της προσωπικής μαρτυρίας και των αναμνήσεων, όπως τα θυμάται και τα αφηγείται η κυρία Ελισάβετ… Δυο παράλληλες ιστορίες, του τότε και του τώρα, με το υφάδι της αφήγησης να μας οδηγεί από το παρελθόν στο παρόν και πάλι πίσω, ώσπου το παρόν να καταφέρει να δώσει μια λυτρωτική λύση στα βάσανα και τα φαντάσματα του τότε… Αριστοτεχνικός ο τρόπος της εξιστόρησης, συναρπαστικό το βιβλίο –διαβάζεται απνευστί– και επαναλαμβάνω με απίστευτη ευαισθησία και ευθύνη στον χειρισμό και των πιο σκληρών θεμάτων. Κατά τη γνώμη μου ένα εξαιρετικό βιβλίο όχι μόνο για μεγάλα παιδιά και εφήβους αλλά και για μεγάλους.
Πόλυ Χατζημανωλάκη,
Συγγραφέας - Εκπαιδευτικός
Παρουσίαση στο διαδίκτυο

Ο Συγγραφέας αποκαλύπτει

Στο ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ ο αναγνώστης βρίσκει ένα κομμάτι της νεότερης Ιστορίας μας, μια εποχή που όσα βιβλία κι αν γράφτηκαν γι’ αυτή πιστεύω ότι ποτέ δε θα είναι αρκετά. Μέσω της πλοκής, προσπάθησα να καταγράψω με ειλικρίνεια τα όσα έγιναν στην Ελλάδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις βαρβαρότητες των κατακτητών στη διάρκεια της Κατοχής, τα λαμπρά επιτεύγματα των αντιστασιακών ομάδων, όταν ομονοούσαν, και τα δεινά που έφερε στον τόπο η διαμάχη τους. Ελπίζω πως η πλοκή του μυθιστορήματος θα βοηθήσει τον σημερινό αναγνώστη να ζήσει για λίγο με τη φαντασία του την εποχή εκείνη, να μπει στο κλίμα της, να τη γνωρίσει ακόμα καλύτερα και να την κρίνει αντικειμενικά. Σημαντικό αυτό. Γιατί όποιος δεν ξέρει καλά την Ιστορία του τόπου του μοιάζει με δέντρο που προσπαθεί να μεγαλώσει δίχως ρίζες.
Όπως σε όλα τα μυθιστορήματά μου, γράφοντας αυτό το βιβλίο, τίποτα δε θέλησα να ωραιοποιήσω και τίποτα ν’ αποκρύψω από τους νεαρούς αναγνώστες σχετικά με όσα έγιναν τότε και τον αντίκτυπο που έχουν σήμερα. Η απέχθεια για τον πόλεμο και η λαχτάρα για την ειρήνη είναι έκδηλα, όπως και σε άλλα βιβλία μου. Φαίνεται ωστόσο κι εδώ καθαρά πως την ειρήνη δεν αρκεί να τη θέλει μόνον η μία πλευρά. Κι ακόμα, πως η αγνή φιλοπατρία είναι απαραίτητη προϋπόθεση, για να μπορέσει κανείς να υπηρετήσει ορθά μια παγκόσμια κοινότητα. Όπως έχει σοφά ειπωθεί άλλωστε, «πρέπει κανείς να αγαπάει σωστά το έθνος του για να μπορέσει να ενστερνιστεί τα ιδανικά που ενώνουν τα έθνη».
Στο βιβλίο αυτό, ο αναγνώστης συναντά μερικά πρόσωπα που θα βρει και σε άλλα μυθιστορήματά μου (Λάθος, κύριε Νόιγκερ!, Ο μικρός αδελφός, Σπίτι για πέντε, Τα τέρατα του λόφου). Συχνά οι έφηβοι στα γράμματα που μου στέλνουν, μα και στα σχολεία όπου τους συναντώ, με ρωτούν αν είναι πρόσωπα πραγματικά οι ήρωες των βιβλίων μου. Τους εξηγώ πως οι χαρακτήρες που δημιουργώ είναι φανταστικοί, αλλά για μένα είναι όντα πραγματικά, ζουν μαζί μου και με συντροφεύουν, δεν εξαφανίζονται όταν τελειώνω την ιστορία τους. Έτσι τα μυθιστορήματά μου, χωρίς το ένα να είναι συνέχεια του άλλου, «διακλαδώνονται» με κάποιον τρόπο και πολλά από τα πρόσωπα που πλάθω επανεμφανίζονται. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο ωστόσο τον έχουν άλλα κάθε φορά.
Το να γράφω έτσι, με τούτο τον δικό μου τρόπο, είναι για μένα μια ανάγκη εσωτερική αλλά κι ένα παιχνίδι γοητευτικό που θέλω να το μοιραστώ με τους αναγνώστες μου. Τους καλώ νοερά λοιπόν να ανακαλύψουν τα νήματα που συνδέουν τα μυθιστορήματά μου. Διαβάζοντάς τα είμαι βέβαιη ότι θα φανταστούν και θα σκηνοθετήσουν όπως εκείνοι θέλουν τα όσα τους διηγούμαι, για να βρουν σ’ αυτά ένα κομμάτι από τον εαυτό τους.