Περίληψη

Αθήνα, περίοδος Κατοχής. Η δεκαεξάχρονη Ζωή προσπαθεί να καταλάβει… Προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο πόλεμος, γιατί οι θάνατοι, γιατί η κατάκτηση της χώρας από τους Ναζί, γιατί η πείνα και οι κακουχίες. Και σιγά σιγά, θα αρχίσει να αντιδρά με τις μικρές της δυνάμεις ώστε να επιστρέψει στην Ελλάδα η πολυπόθητη ελευθερία…

Αυτό είναι το τρίτο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή και η καταξιωμένη συγγραφέας καταπιάνεται με μια σκοτεινή εποχή της ελληνικής ιστορίας (την Κατοχή), όπου ο καθένας πασχίζει να βρει έναν τρόπο για να επιβιώσει και είναι υποχρεωμένος να καταφύγει σε όλα τα μέσα, δίχως όμως να ξεχνά ποτέ την ανάγκη για ελευθερία. Και μέσα σ’ αυτή τη φρίκη, τα παιδιά. Η Ζωή θα μεγαλώσει στη φρίκη της πείνας, θα ελπίσει όταν οι μεγάλοι θα πάρουν τα όπλα να αποτινάξουν τον ζυγό, θα κλάψει, θα θελήσει –παιδί δεν είναι;– να χαρεί. Γύρω της ένας κόσμος παράξενος, σκληρός, ανάλγητος, που τρέχει να γλιτώσει, που τρέχει να βρει ένα κομμάτι ψωμί, οι εκτελέσεις, η αισιοδοξία πως όλα θα τελειώσουν… Τα μάτια της θα δουν πολλά. Θα υποφέρει, θα γνωρίσει την ελπίδα, θα ζήσει μ’ αυτήν ώσπου να έρθει το τέλος του κακού. Κι όταν έρθει, τότε θα μετρήσει τις πληγές και θα προχωρήσει.

Soundtrack

Ταινία

Το ξυπόλητο τάγμα του Γκρεγκ Τάλας (1953) – αριστούργημα!

http://www.pare-dose.net/?p=3394

Video

«ΟΤΑΝ Ο ΗΛΙΟΣ», ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα της Ζωρζ Σαρή «ζωντανεύει» στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν.

δες ένα σπάνιο ντοκουμέντο εποχής του Άγγελου Παπαναστασίου που περιγράφει την κατάσταση στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Πολύ σκληρές αλλά αληθινές εικόνες. Μόνο για γερά στομάχια. (1ο βίντεο)

δες ένα σπάνιο ντοκουμέντο εποχής του Άγγελου Παπαναστασίου που περιγράφει την κατάσταση στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Πολύ σκληρές αλλά αληθινές εικόνες. Μόνο για γερά στομάχια. (2ο βίντεο)

Κριτικές

Αντί άλλης κριτικής, διάβασε τον πρόλογο του βιβλίου από τον Στρατή Τσίρκα

Αυτό είναι το τρίτο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή. Ένα από τα δυο πρώτα της, «Το ψέμα», το χαρακτήριζε «παιδικό», ενώ το άλλο, «Ο θησαυρός της Βαγίας», το έλεγε απλά «μυθιστόρη­μα», μα το χάριζε στα παιδιά της. Τώρα, για το «Όταν ο ή­λιος...», θέλει να το διαβάσουν πρώτ’ απ’ όλα τα παιδιά, από δώδεκα χρονών και πάνω, αλλά και οι μεγάλοι να βρίσκουν σ’ αυτό την ίδια αισθητική απόλαυση και ψυχαγωγία. Αυτό ση­μαίνει πως, ως μυθιστοριογράφος, μπήκε στην πραγματική πε­ριοχή του είδους, εξοστρακίζοντας από το κείμενό της τη διδα­κτική πρόθεση και την επιτηδευμένη αβρότητα.

     Δύο ακόμη αδυναμίες, που ζημίωναν άλλοτε όσα μυθιστο­ρήματα είχαν ασχοληθεί με τη ζωή και τις περιπέτειες παιδιών, δηλαδή την αισθηματολογία ή τη νοσηρή απόλαυση του τρόμου και της αγωνίας, η Ζωρζ Σαρή τις είχε, φαίνεται, υπόψη της και τις αποφεύγει μ’ επιτυχία. Αυτό δεν είναι και μικρό κατόρ­θωμα, όταν σκεφτεί κανείς πως, βασικά, το υλικό του βιβλίου της είναι αυτοβιογραφικό, και πως, χρονικά, καλύπτει όλο το διάστημα από την άνανδρη επίθεση του Μουσολίνι ως την Α­πελευθέρωση. Με λιτές, ρεαλιστικές περιγραφές, δίχως μεγα­λοστομίες, απόπειρες ηρωοποίησης ή αυτάρεσκες εντρυφήσεις σ’ ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, δίνει τους βομβαρδισμούς, τη μέθη από τις πρώτες νίκες στην Αλβανία, την εισβολή του Χίτλερ, την κατοχή, την πείνα, τη μαύρη αγορά, τις πρώτες απερ­γίες, τις διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια, την αντίσταση των νέων, τα γραψίματα στους τοίχους, τη διανομή του μυστικού Τύπου, τις εκτελέσεις των ομήρων, την τρομοκρατία...

     Με μάτι έμπειρου τεχνίτη παρακολουθείται μέρα τη μέρα η ζωή μιας μέσης αστικής οικογένειας της Αθήνας: ο πατέρας καθηγητής στην Ανωτάτη, η μητέρα Γαλλίδα της Σενεγάλης, που εγκατέλειψε τα πάντα για ν’ ακολουθήσει τον άντρα της, και τα τρία κορίτσια τους, το πρώτο εργάζεται, τ’ άλλα δυο σπουδάζουν. Γύρω τους φίλοι και φίλες, συνομήλικοι, άλλοι ευκατάστατοι κι άλλοι από πιο λαϊκές γειτονιές, το Περιστέρι, τη Νέα Ιωνία... Με γνήσιο χιούμορ και συμπάθεια, αλλά δίχως ψευδαισθήσεις, ζωγραφίζονται αληθινοί άνθρωποι, πραγματι­κά παιδιά, το καθένα με το χαρακτήρα του, τα ελαττώματα και τις αρετές του. Από την άλλη μεριά, οι αναλύσεις των «μεγά­λων», της μαυραγορίτισσας γειτόνισσας, του άκακου μπακάλη και προπαντός του στρυφνού και γκρινιάρη πατέρα με την τρυ­φερή καρδιά και της τραγικής μητέρας, που η αφοσιωμένη της υποταγή θα την οδηγήσει στ’ αδιέξοδο και στην τρέλα, αποτε­λούν πορτρέτα καταπληκτικής πειστικότητας.

    Τα τέσσερα χρόνια του Πολέμου, της Κατοχής και της Αντίστασης έχουν πάρει τώρα, για τα σημερινά παιδιά, μια μυ­θική διάσταση. Βέβαια, για όσους γράφουν παραμύθια ή θρύ­λους το πράγμα δεν είναι δύσκολο, αφού δεν έχουν παρά ν’ αντλήσουν από την παράδοση πλοκή, χαρακτήρες και περιβάλ­λον, φτάνει, φυσικά, να υπάρχει ταλέντο. Άλλες όμως δυσκο­λίες παρουσιάζονται, αν πρέπει να δώσεις με πραγματικές λε­πτομέρειες τη ζωή μιας ομάδας από παιδιά μέσα στο σημερινό κόσμο, που τον ξέρουν και τον ζουν με τον ίδιο τρόπο και οι αναγνώστες. Δυο είναι οι κίνδυνοι: Ή να πάψει η οπτική του συγγραφέα να ταυτίζεται μ’ εκείνη του παιδιού, ή τη μυθική διάσταση, που λέγαμε, να τη στενέψεις τόσο, που να χάσει το βιβλίο το ψυχαγωγικό του ενδιαφέρον. Μα η Ζωρζ Σαρή την ψυχαγωγική πλευρά της μυθικής διάστασης τη χειρίζεται δη­μιουργικά κι έτσι κάνει πιο κατανοητή στους νέους αναγνώστες της την πρόσφατη ιστορία της πατρίδας τους.

    Κι εδώ μπαίνει το ερώτημα: Πρέπει ένα παιδί, ας πούμε δώδεκα χρονώ, να διαβάζει βιβλία που καθρεφτίζουν τον κό­σμο όπως πραγματικά είναι, με τις σκληρότητες και τις ασχή­μιες του; Ξέρω πως τα χωράφια του ψυχολόγου-παιδαγωγού είναι γεμάτα νάρκες και πως ο ανίδεος πρέπει να πατάει με πολλή περίσκεψη. Αλλά μιλώ από τη σκοπιά του μυθιστοριο­γράφου, δηλαδή κάποιου που παρατηρεί τη γύρω του ζωή, επι­σημαίνει κι αξιοποιεί τις αλλαγές που φανερώνονται με τη ροή του καιρού... Γι’ αυτό λέω: Ακόμη κι αν νομίζαμε σωστό ν’ α­πομονώσουμε την παιδική ψυχή από τις βαναυσότητες της σύγ­χρονης ζωής, είναι η σύγχρονη ζωή με τις ανάγκες της, με τον ωμό ρεαλισμό της καταναλωτικής της κοινωνίας που μας εμπο­δίζει. Νύχτα και μέρα, η παιδική ψυχή βομβαρδίζεται από την τηλεόραση, τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο, τις διαφημί­σεις, τους τίτλους των εφημερίδων. Του μιλούν επίμονα, πει­στικά, για πράγματα και καταστάσεις που δεν μπορούν ν’ απο­σιωπηθούν στα βιβλία. Γιατί τότε το παιδί θ’ αποσύρει την ε­μπιστοσύνη του από το λογοτεχνικό ανάγνωσμα κι εμείς θα χά­σουμε την ευκαιρία να συντελέσουμε στην ψυχική του καλλιέρ­γεια, που στάθηκε ανέκαθεν ο ανώτερος σκοπός της Τέχνης.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ

Αθήνα, 18 Νοεμβρίου 1971

Διάβασε τι λέει για τη Ζωρζ Σαρή η νεότερη ομότεχνός της Μαρία Παπαγιάννη

http://isocrates.minedu.gov.gr/content_files/aerostato_teuxos_143/aerostato_teuxos_143_pages_20_23.pdf