Περίληψη

Τι θα έκανες αν το μέλλον σου εξαρτιόταν από έναν και μόνο αριθμό;

Ξέχνα την οικογένεια, ξέχνα τους φίλους σου. Είσαι η βαθμολογία σου! Αν πάρεις πάνω από 90, έχεις εξασφαλίσει πλήρη υποτροφία και την καριέρα των ονείρων σου. Αν πάρεις κάτω από 75, η ζωή σου θα είναι πολύ σκληρή.

Η Ιμάνι Λεμόντ έχει βάλει τα δυνατά της και έναν μήνα πριν από την αποφοίτηση έχει καταφέρει να φτάσει στο 92. Δυστυχώς, η καλύτερή της φίλη, η Κάντυ, είναι στο 71 και συνεχώς πέφτει. Και τώρα ο Ντιέγο Λάντις –πανέξυπνος, επαναστάτης και αβαθμολόγητος– ζητάει από την Ιμάνι να γράψουν μαζί μια εργασία.

Για να ανεβάσει τη βαθμολογία της, η Ιμάνι πρέπει να σκεφτεί το μέλλον της. Να μείνει πιστή στη βαθμολογική της ομάδα. Να ξεφορτωθεί αυτούς τους δύο.

Όμως η Ιμάνι δε νιώθει πια καλά με το σύστημα της βαθμολόγησης, γιατί εκτός από πρακτικά κριτήρια περιλαμβάνει και ηθικά. Τις παρέες σου, τη συμπεριφορά σου, τα μέρη όπου συχνάζεις, τον τρόπο με τον οποίο μιλάς… Η Score Corp –η κολοσσιαία εταιρεία προγραμματισμού, με τις πανέξυπνες και πανταχού παρούσες μικρές κάμερες που παρακολουθούν την παραμικρή κίνηση του καθενός– ισχυρίζεται ότι η βαθμολόγηση έχει στόχο να δημιουργήσει ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης. Ποιοι όμως είναι εκείνοι που θα ωφεληθούν στον θαυμαστό καινούριο κόσμο της Score Corp; Για ποιο λαμπρό μέλλον θα άξιζε άραγε να παρατήσεις την κολλητή σου;

Η Ιμάνι πρέπει ν’ αποφασίσει γρήγορα, γιατί, από τη στιγμή που θα βγουν οι τελικές βαθμολογίες, δεν υπάρχει πλέον γυρισμός.

Κριτικές

«Μια ανατριχιαστική, γεμάτη ένταση ματιά σε ένα κοντινό μέλλον που μπορούμε ήδη να αναγνωρίσουμε». Σκοτ Γουέστερφελντ, συγγραφέας του Uglies

«Η πιο ολοκληρωμένη, γόνιμη και γεμάτη σασπένς ιστορία που έχω διαβάσει ποτέ πάνω στο θέμα της επιτηρούμενης κοινωνίας». Κόρι Ντοκτορόου, συγγραφέας του Γενιά ΧΝΕΤ

Ο Συγγραφέας αποκαλύπτει

Ένα άρθρο της Στέλλας Κάσδαγλη για τη σχέση των παιδιών με την τεχνολογία

Ποιο είναι το τρομαχτικό σε σχέση με τα παιδιά και την τεχνολογία;

Είχα δύο λόγους να το σκεφτώ τελευταία.

Ο ένας είχε σχέση με το Ήθελα μόνο να χωρέσω. Κάθε φορά που μιλάω σε εφήβους για τη σχέση της λογοτεχνίας με τα ψηφιακά μέσα, πάντα κάποιος εκεί γύρω –γονιός, καθηγητής, δημοσιογράφος– θέτει, με φοβερά δυσοίωνο ύφος, το ζήτημα της ασφάλειας των παιδιών στο ίντερνετ ή τέλος πάντων κάποιας από τις ενδεχόμενες επιζήμιες επιδράσεις του διαδικτύου πάνω τους. [Trivia: Εκείνη ακριβώς τη στιγμή τα παιδιά σταματάνε να ακούνε.]

Ο δεύτερος ήταν το Scored, το εφηβικό βιβλίο της Λόρεν ΜακΛάφλιν, που το μετέφρασα και θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Πατάκη. Η ιστορία του εξελίσσεται σε μια δυστοπική κοινωνία του μέλλοντος, όπου η αξία κάθε παιδιού κρίνεται από κάμερες που παρακολουθούν την παραμικρή κίνησή του.

Στην Αμερική η συζήτηση γύρω από το Scored εστιάζει κυρίως στο θέμα της «κοινωνίας της επιτήρησης», των κινδύνων που κρύβει η παρείσφρηση της τεχνολογίας σε κάθε πτυχή της ιδιωτικής ζωής. Φανταστείτε το σαν ένα 1984 για εφήβους, που συστήνει στα παιδιά αυτού του είδους τους προβληματισμούς με μεγάλη επιδεξιότητα και γοητεία. Εκτός του ότι η ιστορία της είναι πειστική και υπογείως οικεία, η ΜακΛάφλιν καταφέρνει επίσης να παρουσιάσει το θέμα με πολύ ολοκληρωμένο τρόπο, ενσωματώνοντας στην αφήγηση (μέσω των ηρώων της) επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα που καθένας από μας ακούει και σταθμίζει καθημερινά.

Είναι η τεχνολογία εργαλείο για την εξάλειψη των ανισοτήτων, δίνοντας σε όλους πρόσβαση σε γνώσεις που κάποτε ήταν διαθέσιμες μόνο στους λίγους;

Κάνει η αστυνόμευση μέσω της παρακολούθησης πιο ασφαλείς τις ζωές μας;

Και ποια είναι η αξία της ιδιωτικότητας σε σχέση με την κοινωνική σταθερότητα, για παράδειγμα, ή την ηθική τάξη;

Ωστόσο για μένα, που έζησα με το βιβλίο αγκαλιά για δύο μήνες, η αξία του υπερβαίνει τη συζήτηση γύρω από τα δώρα και τους κινδύνους της τεχνολογίας και φτάνει στην καρδιά αυτού που θεωρώ ως το πιο σημαντικό όταν μιλάμε για την προετοιμασία των παιδιών για τον θαυμαστό καινούριο τους κόσμο.

Ο αλγόριθμος που καθορίζει τη βαθμολογία κάθε παιδιού στο Scored στηρίζεται σε ένα σύστημα από ηθικά και πρακτικά κριτήρια, όπως οι επιδόσεις του στο σχολείο, η οδική του συμπεριφορά, αλλά και οι παρέες του, τα μέρη όπου συχνάζει, ο τρόπος με τον οποίο μιλάει, αγγίζεται, επαναστατεί.

Κι έτσι διαμορφώνεται μια κοινωνία όπου η ιδιαιτερότητα καταδικάζεται, τα παιδιά σκέφτονται με τον ίδιο αγκυλωμένο τρόπο, οποιαδήποτε δημιουργικότητα καταπιέζεται και μια ακραία συντηρητική ηθική σαρώνει κάθε συναίσθημα, αλληλεγγύη, αφοσίωση και κριτική σκέψη.

Η τεχνολογία, ως ο απόλυτος εξομοιωτής ευκαιριών, ισοπεδώνει στην πραγματικότητα ακόμα και αυτό το μαγικό πράγμα που λέγεται «διαφορετικές μορφές ευφυΐας». Μέχρι και οι ενήλικοι ήρωες που αποδέχονται το σύστημα της βαθμολόγησης και συμμορφώνονται με αυτό είναι άβουλες προσωπικότητες, ανώριμοι γέροι/ μωρά που δεν εκφράζουν απόψεις, παρά μόνο αν έχουν κάποια σχέση με τη φιλοδοξία ή την ανάγκη τους για ασφάλεια και αποκατάσταση. 

Χρειάζεται μια δραματική πρόοδος της τεχνολογίας, για να μετατραπεί μια τέτοια τάση σε δική μας πραγματικότητα;

Όχι.

Φοβάμαι πως γι’ αυτό αρκεί ο συντηρητισμός μας.

Γιατί ο κίνδυνος δεν είναι η τεχνολογία, είναι ο τρόπος που τα παιδιά διαχειρίζονται, αποζητούν, δέχονται και προσαρμόζονται στην επίδρασή της. Και ο τρόπος αυτός είναι στην πραγματικότητα σχεδόν το μόνο που μπορούμε να τα διδάξουμε. Όχι με την απαγόρευση, τον αποκλεισμό και την καταστροφολογία. Με την ανοιχτή συζήτηση. Με οτιδήποτε βάζει το μυαλό τους να σκεφτεί – μπροστά στην οθόνη, μπροστά σε έναν καβγά ή μπροστά σε ένα δέντρο στο βουνό. Με το παράδειγμά μας.

Υ.Γ. «When you’re sixteen going on seventeen, waiting for life to start», θυμήθηκα σήμερα. Ποιος μπορεί να αποκτήσει κριτική σκέψη, ενώ περιμένει τη ζωή του ν’ αρχίσει; 

Υ.Γ.2 Με ρώτησαν και τα παιδιά τις προάλλες: «Τι να κάνουμε με τους γονείς μας που δε μας αφήνουν να φτιάξουμε λογαριασμό στο Twitter;». Τους είπα να δουλέψουν για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη σας. Τους είπα να σας ζητήσουν να κάθεστε μαζί, μια ώρα τη βδομάδα, και να το εξερευνάτε παρέα, να συζητάτε πάνω στο πώς λειτουργεί το μαραφέτι. Τους είπα να σας ακούσουν για να τα ακούσετε μετά κι εσείς. Just so you know.

Μερικές σκέψεις από τη μεταφράστρια

Φαντάζεσαι τη ζωή σου σ’ έναν κόσμο με μικροσκοπικές κάμερες που παρακολουθούν την κάθε σου κίνηση; Φαντάζεσαι το μέλλον σου να εξαρτιόταν από τη βαθμολογία του καλύτερού σου φίλου –κι αν αυτή δεν ήταν καλή, φαντάζεσαι να έπρεπε να τον παρατήσεις; Στο Scored της Λόρεν ΜακΛάφλιν θα βρεις ένα σωρό υλικό για να φανταστείς ένα μέλλον όπου η τεχνολογία δε σου δίνει μόνο ευκαιρίες, αλλά έχει φτάσει να καθορίζει και όλη σου τη ζωή.

Οι ήρωες του βιβλίου, η πάντα ώριμη και προσεκτική Ιμάνι, η επαναστάτρια Κάντυ, ο πανέξυπνος και αντισυμβατικός Ντιέγο, δίπλα στoν προοδευτικό καθηγητή, την υποκρίτρια διευθύντρια και τους τόσο διαφορετικούς γονείς των παιδιών, σκέφτονται τα πράγματα με τρόπο που θα σε συναρπάσει, και με κάθε τους απόφαση φτιάχνουν γύρω τους μια σπουδαία ιστορία. Βάζω στοίχημα ότι σε κάθε σελίδα θα πιάνεις τον εαυτό σου να αναρωτιέται: «Πώς στο καλό θα καταφέρουν να ξεμπλέξουν;» και «Τι θα έκανα στη θέση τους εγώ;».

Στέλλα Κάσδαγλη